Bei tempi, quelli antichi!

Antiquis temporibus Romanorum mores integerrimi erant; cives concordiam maximam colebant, maximam fidem, maximas virtutes. Sed, omnium sententia, maiorum prudentia paulatim amissa est. Res publica in paucorum potentium manus cecidit et nunc homines inepti, divitiarum avidissimi, magistratus, lingua magis quam factis, gerunt. Honores paucorum stipendium sunt, qui (= i quali, sogg.) opes et domus multas possident, novas aedificant, pecuniae vim in supervacuis rebus consumunt; plurimi boni cives pauperrimi sunt et in eorum manibus pericula, angustias, egestatem, vectigalia videmus. Nisi remedium inventum erit, in servitutem incidemus et nostrae vitae condicio acerrima miserrimaque erit: tum mors certe melior erit quam vita, quia servitus peior quam morte est! Nam omnium bonorum maxima libertas iustitiaque sunt, omnium malorum pessima servitus tyrannisque.

Nei tempi antichi i costumi dei Romani erano molto integri; i cittadini coltivavano una grandissima concordia, grandissima lealtà, grandissime virtù. Ma, secondo il parere di tutti, a poco a poco la saggezza degli antenati si perse. La repubblica cadde in mano di pochi potenti e ora uomini inetti, avidissimi di ricchezza, amministrano le magistrature, più a parole che con i fatti. Gli onori sono lo stipendio di pochi, i quali possiedono ricchezza e molte abitazioni, ne costruiscono di nuove, sprecano una gran quantità di denaro in cose inutili; moltissimi cittadini perbene sono molto poveri e nelle loro mani vediamo pericoli, sofferenze, povertà, tributi. Se non si troverà un rimedio, finiremo in schiavitù e la condizione della nostra vita sarà assai dura e misera: allora la morte sarà sicuramente migliore della vita, poiché la servitù è peggio della morte! Infatti i più grandi tra tutti i beni sono la libertà e la giustizia, (i più grandi) tra tutti i mali (sono) la schiavitù e la tirannia.