La vita morigerata degli antichi Romani

Maiorum nostrorum tempore domi militiaeque boni mores vigebant, magna erat civium con cordia, minima (minima) avaritia. lus et probitas non legibus, sed natura valebant; cives iurgia, simultates, discordias cum hostibus exercebant, cum civibus de virtute certabant, exercitum cu rabant, senatus imperiis oboediebant, domus humiles aedificabant, deorum templa sumptuosa et magnifica. Cum his (Con queste) artibus, audacia in bello, aequitate cum pax evenerat, civi tatem curabant. lura firma et secura erant: nam in bello saepe milites puniebantur si consulis iniussu impetum fecerant contra hostes; in pace magistratus imperium beneficiis magis quam (più che) metu exercebant. Omnia haec (Tutte queste azioni) gloriae Romanae causa ab omni bus civibus agebantur.

Al tempo dei nostri avi in pace e in guerra vigevano i buoni costumi, grande era l’armonia tra i cittadini, minima l’avidità. La giustizia e l’onestà avevano importanza non per le leggi, ma per legge di natura; i cittadini praticavano litigi, discordie, rivalità con i nemici, gareggiavano con i concittadini in valore, si prendevano cura dell’esercito, obbedivano agli ordini del senato, costruivano case semplici, templi degli dèi sontuosi e magnifici. Con queste abilità, con il coraggio in guerra, con la giustizia quando si era realizzata la pace, si prendevano cura della città. I diritti erano saldi e sicuri: infatti spesso in guerra i soldati venivano puniti se avevano attaccato i nemici senza l’autorizzazione del console; in pace i magistrati amministravano il potere più con i benefici che con la paura. Da tutti i cittadini erano compiute tutte queste azioni per la gloria di Roma.