Resa dei Marsigliensi

Massilienses omnibus defessi malis, rei frumentariae ad summam inopiam adducti bis navali proelio superati crebris eruptionibus fusi gravi etiam pestilentia conflictati ex diutina conclusione et mutatione victus (panico enim vetere atque hordeo corrupto omnes alebantur), deiecta turri, labefacta magna parte muri auxiliis provinciarum et exercituum desperatis, quos in Caesaris potestatem venisse cognoverant, sese dedere sine fraude constituunt. Sed paucis ante diebus L. Domitius, cognita Massiliensium voluntate, navibus tribus comparatis, ex quibus duas familiaribus suis attribuerat unam ipse conscenderat, nactus turbidam tempestatem profectus est. Hunc conspicatae naves quae iussu Bruti consuetudine cotidiana ad portum excubabant, sublatis ancoris sequi coeperunt. Ex his unum ipsius navigium contendit et fugere perseveravit auxilioque tempestatis ex conspectu abiit, duo perterrita concursu nostrarum navium sese in portum receperunt. Massilienses arma tormentaque ex oppido, ut est imperatum, proferunt, naves ex portu navalibusque educunt, pecuniam ex publico tradunt. Quibus rebus confectis, Caesar magis eos pro nomine et vetustate quam pro meritis in se civitatis conservans duas ibi legiones praesidio relinquit; ceteras in Italiam mittit; ipse ad urbem proficiscitur.

Cesare

I Marsigliesi, sfiniti da ogni disgrazia, indotti dall’estrema scarsità di viveri, sconfitti per due volte in una battaglia navale, prostrati da frequenti scorrerie, afflitti inoltre da una grave pestilenza a causa del lungo assedio e del cambiamento di cibo (infatti tutti si nutrivano con miglio stantio e orzo guasto), crollata una torre, distrutta gran parte delle mura, perduta ogni speranza di aiuti da parte delle province e degli eserciti, che avevano saputo essere caduti in potere di Cesare, decidono di consegnarsi senza inganno. Ma pochi giorni prima Lucio Domizio, appresa la decisione dei Marsigliesi, preparato tre navi, di cui due aveva assegnato ai suoi amici, egli stesso si era imbarcato su di una, approfittando di una violenta burrasca, partì. Le navi, che per ordine di Bruto stavano all’erta presso il porto secondo la quotidiana consuetudine, avendo visto costui, levate le ancore, cominciarono a seguirlo. Di queste (navi) soltanto l’imbarcazione dello stesso (= riferito a Domizio) si affrettò e continuò a fuggire e, grazie all’aiuto della burrasca, sparì dalla vista, le due, atterrite dall’accorrere delle nostre navi, si rifugiarono nel porto. I Marsigliesi portano fuori dalla città, come fu ordinato, le armi e le macchine da guerra, conducono le navi fuori dal porto e dai cantieri navali, consegnano il denaro dall’erario. Portate a termine queste cose, Cesare, risparmiandoli più per la fama e l’origine antica che per i meriti nei suoi confronti, pone lì due legioni di presidio; manda le altre in Italia; egli stesso parte per Roma.