Le guerre Sannitiche

Romani, [quorum imperium interim creverat], cum aliis populis [qui erant inter Picenum, Campaniam et Apuliam] per multos annos novum et atrox bellum gesserunt. Samnites [quibuscum etiam Galli Etruscique interdum foederati erant], postquam Romanas copias diu fatigaverant, foedera [quae cum iis fecerant] ruperunt. Nota est eorum victoria apud Furculas Caudinas. Postquam Romanos superaverunt, Pontius, qui eorum dux erat, copias Romanas plane delere cupiebat. Is tamen Herennium consuluit qui sic censuit: «Samnites nec occidere nec dimittere Romanos debent». Quare Samnites sub iugum omnes milites Romanos inermes miserunt. Itaque quod hostes de caede inter se dissenserant, Romani, quamquam gravem iniuriam acceperant, salvi tamen fuerunt. Qui ultionis cupidi nova proelia cum hostibus reparaverunt quos demum in oboedientiam imperiumque populi Romani redegerunt.

Giustino

I Romani, (il potere dei quali nel frattempo era cresciuto), per molti anni combatterono una nuova e spaventosa guerra con altri popoli (che si trovavano tra il Piceno, la Campania e l’Apulia). I Sanniti, (con i quali anche i Galli e gli Etruschi erano talora alleati), dopo avere a lungo spossato le truppe Romane, sciolsero i patti (che avevano fatto con loro). È nota la loro vittoria presso le Forche Caudine. Dopo che sconfissero i Romani, Ponzio, che era il loro condottiero, desiderava annientare completamente le armate Romane. Egli tuttavia consultò Erennio, che così decretò: «I Sanniti non devono uccidere né lasciar andare i Romani». Perciò i Sanniti fecero passare tutti i soldati Romani disarmati sotto il giogo. E così poiché i nemici avevano dissentito tra loro sulla strage, i Romani, benché avessero subito un grave oltraggio, furono tuttavia salvi. Essi, desiderosi di vendetta, prepararono nuovi scontri contro i nemici che infine riportarono sotto l’obbedienza e l’autorità del popolo Romano.