Diocleziano (I)

Post Numeriani necem Diocletianus imperator creatus est, Dalmatia oriundus, vir obscurissime natus, adeo ut plerique non dubitarent quin scribae filius esset. Is prima militum contione iuravit Numerianum nullo suo dolo interfectum esse, et cum iuxta eum Aper, qui Numeriano insidias fecerat, constitisset, in conspectu exercitus manu Diocletiani percussus est. Ita rerum Romanarum potitus, cum tumultum rusticani in Gallia concitavissent, ad subigendos eos Maximianum Caesarem misit, qui levibus proeliis agrestes domuit et pacem Galliae reformavit. Sed cum per omnem orbem terrarum res turbatae essent, Diocletianus Maximianum ex Caesare fecit Augustum, Constantium et Galerium Caesares. Cum Carausio tamen, qui in Britanniis rebellaverat, viro rei militaris peritissimo, ad postremum facere non potuit quin pacem componeret. Eum post septennium Allectus, socius eius, occidit atque ipse post eum Britannias triennio tenuit. Qui postea a praefecto praetorio oppressus est. Ita Britanniae decimo anno receptae sunt.

Eutropio

Dopo l’assassinio di Numeriamo, fu nominato imperatore Diocleziano, originario della Dalmazia, uomo di origini assai oscure, al punto che i più non dubitavano che fosse figlio di uno scrivano. Egli durante la prima adunanza dei soldati giurò che Numeriano non era stato ucciso da nessun suo tranello, ed essendosi posto accanto a lui Apro, che aveva insidiato Numeriamo, fu ucciso per mano di Diocleziano al cospetto dell’esercito. Impadronitosi così del potere di Roma, poiché i contadini in Gallia avevano provocato una rivolta, mandò a sottometterli il Cesare Massimiano, il quale assoggettò i contadini con scontri di poco conto e restituì la pace alla Gallia. Ma essendo state le situazioni sconvolte in tutto il mondo, Diocleziano da Cesare nominò Massimiano Augusto, e Costanzo e Galerio Cesari. Tuttavia con Carausio, che si era ribellato in Britannia, uomo assai esperto d’arte militare, alla fine non poté che stipulare la pace. Dopo sette anni Alletto, compagno di quello, lo uccise ed egli stesso dopo di lui controllò la Britannia per tre anni. Questo poi fu eliminato dal prefetto del pretorio. Così il decimo anno la Britannia fu recuperata.