Incipit delle Vitae di Cornelio Nepote

Non dubito fore plerosque, Attice, qui hoc genus scripturae leve et non satis dignum summorum virorum personis iudicent, cum relatum legent, quis musicam docuerit Epaminondam, aut in eius virtutibus commemorari saltasse eum commode scienterque tibiis cantasse. Sed hi erunt fere qui expertes litterarum Graecarum nihil rectum, nisi quod ipsorum moribus conveniat, putabunt. Hi si didicerint non eadem omnibus esse honesta atque turpia, sed omnia maiorum institutis iudicari, non admirabuntur nos in Graiorum virtutibus exponendis mores eorum secutos (esse). Neque enim Cimoni fuit turpe, Atheniensium summo viro, sororem germanam habere in matrimonio, quippe cum cives eius eodem uterentur instituto. At id quidem nostris moribus nefas habetur. In scaenam vero prodire ac populo esse spectaculo nemini in eisdem gentibus fuit turpitudini. Quae omnia apud nos partim infamia, partim humilia atque ab honestate remota ponuntur. Contra ea pleraque nostris moribus sunt decora, quae apud illos turpia putantur. Quem enim Romanorum pudet uxorem ducere in convivium ? Aut cuius non mater familias primum locum tenet aedium atque in celebritate versatur? Quod multo fit aliter in Graecia.

Cornelio Nepote

Non dubito che ci saranno moltissimi, Attico, che giudicheranno questo genere di scrittura leggero e non sufficientemente degno della figura di uomini illustri, quando leggeranno annotato chi abbia insegnato la musica a Epaminonda, o che si menziona tra le sue virtù che egli ballava egregiamente e suonava abilmente il flauto. Ma saranno per lo più coloro che, ignari di cultura Greca, non valuteranno corretto nulla se non quello che corrisponda ai propri costumi. Costoro se si renderanno conto che le stesse cose non sono moralmente rispettabili e indegne per tutti, ma tutte vanno giudicate secondo le tradizioni degli antenati, non si meraviglieranno che io, nell’esporre le virtù dei Greci, mi sia conformato ai loro usi. E infatti per Cimone, l’uomo più nobile fra gli Ateniesi, non fu vergognoso avere per moglie la sorella germana, dal momento che i suoi concittadini si valevano della stessa consuetudine. Invece ciò secondo i nostri costumi è considerato senza dubbio contro il diritto divino. In verità presso le stesse genti non fu di disonore per nessuno presentarsi sulla scena ed attirare gli sguardi del popolo. Tutte queste cose presso di noi sono considerate in parte infamanti, in parte degradanti e lontane dalla dignità. Al contrario moltissime sono le cose decorose secondo le nostre usanze, che presso di loro sono reputate turpi. Infatti chi tra i Romani si vergogna di portare la moglie ad un banchetto? O quale madre di famiglia non rimane nel vestibolo della casa e non si intrattiene nei luoghi frequentati? In Grecia questo avviene in modo di gran lunga diverso.