Un discorso di Camillo convince i Romani a ricostruire la città

Lucio Valerio et Marco Manlio consulibus, Roma a Gallis direpta et usta, dum nobiles urbem deserturi erant et, invitis multis, Veium migraturi, Furio Camillo dictatore, e tribunali haec verba ad hortationem populi, ad urbis refectionem et cultuum observantiam resonuerunt: “Quirites, confugimus in Capitolium ad deos, ad sedem Iovis; sacra alia in ruina rerum nostrarum sub terra occultavimus, alia avecta in initimas urbes amovimus ab hostium oculis; urbem deserentibus dis hominibusque, tamen deorum cultum non intermisimus. Reddiderunt igitur patriam et victoriam et antiquum belli decus amissum, et in hostes qui (“che”) caeci avaritia in pondere auri foedus ac idem fefellerunt, verterunt terrorem fugamque et caedem. Haec culti aut neglecti numinis tanta monumenta in rebus humanis cernentes, Quirites, vixdum e nauragiis culpae cladisque emergentes, nefas facturi sumus. Urbem auspicato inauguratoque conditam habemus; omnes loci in ea religionum deorumque sunt pleni; sacriiciis sollemnibus dies constituti et loca statuta sunt. Hos omnes deos publicos privatosque, Quirites, deserturi estis? Hic (“qui”) Capitolium est, ubi quondam capite humano invento monstratum est hunc locum caput imperii; hic (“qui”) augurato Vestae ignes, hic (“qui”) ancilia caelo demissa, hic (“qui”) omnes propitii manentibus vobis di.” Oratione habita et accepta condicione, civitas rursus aediicabatur.

Ad Litteram – Esercizi 1 – Pag.190 n.9 – Livio

Sotto il consolato di L. Valerio e M. Manlio, dopo la distruzione ed incendio di Roma ad opera dei Galli, nel tempo in cui i nobili avevano intenzione di abbandonare la città e migrare a Veio, contro il parere di molti, essendo dittatore Furio Camillo, dalla tribuna risonarono queste parole per esortare il popolo a ricostruire la città ed onorare i culti divini ” Quiriti, ci siamo rifugiati sul Campidoglio presso gli dei e la sede di Giove; degli arredi sacri alcuni, nella nostra rovina, li abbiamo occultati sotto terra, altri, portatili via nelle città confinanti, li abbiamo allontanati dagli occhi dei nemici; pur abbandonando la città divinità ed uomini, tuttavia non abbiamo smesso di praticare il culto dovuto agli dei. Quindi ci hanno restituito la patria, la vittoria e l’antica gloria guerriera che avevamo persa e volsero terrore, fuga e sconfitta a danno dei nemici, che, accecati dalla cupidigia, violarono i patti e il trattato nella pesa dell’oro. Osservando questi così importanti ammonimenti di cosa significhi negli umani eventi riverire o trascurare il divino, o Quiriti, noi, appena emersi dalla rovina della colpa e sconfitta, siamo in procinto di commettere un sacrilegio. Abbiamo fondato la città dopo aver preso gli auspici e i presagi; ogni luogo in essa è pieno di devozione religiosa e divinità; con solenni sacrifici sono stati fissati giorni e luoghi sacri. Quiriti, voi abbandonerete tutti questi dei pubblici e privati? Qui è il Campidoglio, dove un tempo, essendo stata trovata una testa umana, fu fatto capire che questo luogo era il punto capitale del dominio; qui i fuochi vestali con i debiti augùri, qui gli scudi mandati giù dal cielo, qui tutti gli dei a voi propizi se resterete” Pronunziato il discorso ed accettate le condizioni, la città fu di nuovo ricostruita.