La morte dei giovani e quella dei vecchi

Breve tempus vitae satis longum est ad bene honesteque vivendum; sin processerit longius, non magis dolendum est quam agricolae dolent, praeterita verni temporis suavitate, aestatem autumnumque venisse. Ver enim tamquam adolescentiam significat ostenditque fructus futuros; reliqua autem tempora demetendis fructibus accomodata sunt. Fructus autem senectutis est, ut saepe dixi, ante partorum bonorum memoria et copia. Omnia autem, quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis. Quid autem est tam secundum naturam quam senibus emori? Quod idem contigit adulescentibus, adversante et repugnante natura. Itaque adulescentes mori mihi sic videntur ut cum aquae multitudine flammae vis opprimitur; senes autem sic, ut cum sua sponte, nulla adhibita vi, consumptus ignis exstinguitur, et quasi poma ex arboribus, si cruda sunt, vix evelluntur, si matura, decidunt, sic vitam adulescentibus vis aufert, senibus maturitas; quae quidem mihi tam iucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar aliquandoque in portum ex longa navigatione esse venturus.

Cicerone

La breve durata della vita è abbastanza lunga per vivere in maniera opportuna e dignitosa; se poi (la vita) si protrarrà più a lungo, non bisogna dolersene più di quanto si dolgono i contadini che, trascorsa la dolcezza della stagione primaverile, sia giunta l’estate e l’autunno. La primavera infatti simboleggia quasi la giovinezza e mostra i frutti futuri; invece le altre stagioni sono adatte a raccogliere i frutti. Il frutto della vecchiaia, come ho spesso detto, è il ricordo e l’abbondanza dei beni ottenuti in precedenza. Tutte le cose che avvengono secondo natura devono essere annoverate tra i beni. Per gli anziani cosa c’è di tanto conforme alla natura che morire? Questa stessa cosa capita anche i giovani, sebbene la natura si opponga e faccia resistenza. Pertanto mi sembra che i giovani muoiano così come quando la forza di una fiamma viene domata da una gran quantità d’acqua; gli anziani invece così come quando, di propria iniziativa, senza che sia stata adibita alcuna forza, un fuoco, consumato, si spegne, e come i frutti, se sono acerbi, sono staccati a fatica dagli alberi, se maturi, cadono, così la violenza porta via la vita ai giovani, la maturità agli anziani; questa (= riferito alla maturità) mi è talmente piacevole che, quanto più mi avvicino alla morte, mi sembra quasi di vedere la terra e di stare finalmente per approdare in porto dopo una lunga navigazione.