Plinio il Giovane elogia l’imperatore Traiano

Quantum ad me attinet, laborabo ut orationem meam ad modestiam principis moderationemque submittam, sed non praeteribo quod virtutibus eius debetur. Magna et inusitata principis gloria, cui gratias acturus, vereor ne me in laudibus suis nimium putet. Haec me cura, haec difficultas sola circumstat: nam optimo principi gratias agere facile est, patres conscripti. Non enim periculum est ne, cum loquar de humanitate, exprobrari sibi superbiam credat; cum de clementia, crudelitatem ; cum de liberalitate, avaritiam; cum de benignitate, livorem; cum de fortitudine, timorem. Ac ne illud quidem vereor, ne gratum ingratumve me iudicet, prout satis aut parum dixero. Animadverto enim, etiam deos ipsos non tam meditato carmine, quam innocentia et sanctitate, laetari.

Plinio il Giovane

Per quanto mi riguarda, mi sforzerò di adeguare il mio discorso alla moderazione e alla mitezza del principe, ma non trascurerò ciò che si deve alle sue virtù. Temo che la grande e inconsueta gloria del principe, a cui ho intenzione di rendere grazie, mi reputi eccessivo nelle sue lodi. Questa sola preoccupazione, questa sola difficoltà mi preme: infatti, o senatori, è facile rendere grazie a un ottimo principe. Infatti non c’è pericolo che, parlando della (sua) umanità, egli creda gli si rimproveri la superbia; della clemenza, la crudeltà; della generosità, l’avidità; della benevolenza, l’astio; della forza, la paura. E non temo neppure questo, che mi reputi grato o ingrato, a seconda che io avrò parlato abbastanza o poco. Infatti vedo che gli stessi dèi gioiscono non tanto per un carme meditato, quanto per l’onestà e la purezza.