Sull’amicizia non farò disquisizioni da retore

Sed quis ego sum? Aut quae est in me facultas? Ego vos hortari tantum possum ut amicitiam omnibus rebus humanis anteponatis; nihil est enim tam naturae aptum, tam conveniens ad res vel secundas vel adversas. Sed hoc quoque sentio, nisi in bonis amicitiam esse non posse. Quis bonus dici potest? Nonnulli solum sapientem bonum esse adfirmant. Sit ita sane; sed eam sapientiam interpretantur quam adhuc mortalis nemo est consecutus. Nos autem ea quae sunt in usu vitaque communi, non ea quae finguntur aut optantur, spectare debemus. Nam qui ita se gerunt ut eorum probetur fides ac integritas hos putemus bonos, amici, quia natura duce utuntur. Nos enim nati sumus ut inter omnes esset societas quaedam.

Cicerone

Ma chi sono io? O che capacità c’è in me? Io posso soltanto esortarvi ad anteporre l’amicizia a ogni valore umano; infatti niente è tanto consono alla natura, tanto appropriato sia per le situazioni favorevoli che sfavorevoli. Ma penso anche questo, che non può esserci amicizia se non tra uomini virtuosi. Chi può essere definito virtuoso? Alcuni sostengono che solamente il sapiente è virtuoso. Ammettiamo pure sia così; ma per saggezza intendono quella che finora nessun mortale ha conseguito. Noi invece dobbiamo mirare a quelle cose che sono nell’uso e nella vita comune, non quelle che sono immaginate o desiderate. Infatti, o amici, consideriamo virtuosi coloro che si comportano in maniera tale che si dimostri la lealtà e l’integrità, poiché si servono della natura come guida. Noi infatti siamo nati affinché ci fosse un certo vincolo tra tutti.